ШАГАА – шаг-үениң солчуушкунун, эргилдезин демдеглээн бурунгу байырлал. Ооң сүзүглели – кижилерниң хей-аъдында, сагыш-сеткилиниң кɵдүрлүүшкүнүнде, бүгү-ле чаагай чүвени оштап күзээринде. Шагаада саң, чалама-даа, чажыг, чалбарыг-даа, амырлажыг-чолукшулга-даа шупту ындыг, бир-ле ужурлуг, сүзүглел уткалыг болур.

ААГЫЛ – чула кыпсыр, үс-чар кудар хүлер, хола сава.

ЙϴРЭЭЛ – чаагай кузээшкин. Шагаада болза, оран- чурту, аал-ораны амыр-тайбың, азыраан малы хүр турарын кузээриниң ёзулалы.

КОЛДУ – дагыл-биле колдуу домей. Чула кыпсып, бурган баарынга салыр эдилел.

КУРАЙ – кежик кыйгызы. Шагаа санынга чыылган улус чалбарыг, йɵрээллер үезинде «ɵршээ, хайыракан» деп күзээшкиннер соон дарый «Ындыг-ла болзун, йɵрээл (чорээл) доктаазын, чɵп чедишсин, курай-курай!» деп ёзулаар.

КУРУСУК – овааларда тургузуп каан чалама дадаазыннар (шаанда аът хылы) баглаар ыяш.

МϴРГҮЛ КЫЛЫР – шажынчы ёзулал. Шагаа үезинде лама сагылдыгларның чаа чыл ужурун ыдыкшыдып, ном-судурлардан номчуп, тускай сагып күүседир ёзулалы.

САГЫЫЗЫН – кижинии хууда бодун камгалаар, бодунга ап чоруур сузуглелдиг эдилели.

САӉ – шагаанын сүзүглел одаа. Саңны хүн үнүп орда кыпсыр. Ужуру – саң отка, хүнге чүдүлгениң бурунгу хевириниң ора-сомазы, артыышкыны. Кас демдек хүннуң сома демдээ (сүзүк демдээ) болур. Саңга ак чемниң дээжизи: саржаг, чɵкпек, ааржыны, эьттин экизин (тɵш, чарын-даа) салыр, оон-биле ол чоок-кавызында черлер ээлерин чемгерип сүзүглээри ол.
Сүзүглел – ыдыкшылга, хей-аът. Кандыг-бир чүвени дээди утка-биле ыдыкшыды кɵɵрү.

ХЕЙ-АЪТ – сагыш-сеткилдиң ужугуушкуну, тура-соруктуң кɵдүрлүүшкүннүг байдалы.

ЧАЛАМА – ийи чагының аразында хендирге баглаар ак, ак-кɵк, кɵк оңнүг дадаазын пɵстер. Ындыг пɵстерни аржаан бажынга азы арттарда овааларда курусук дээр ыяштарга баглап каанын база чалама дээр.

ЧАЛБАРЫГ – бойдустан (октаргай-дээрден, оран-таңдыдан) чаагай кежикти күзеп дилээр ёзулал.

ЧАЖЫГ – оран-бойдуска ɵргүлге. Шагаада ак сүт чемин 9 дээрлерге, Долаан бурганга, 9 таңдыларга чажып ɵргүүр ёзулал.

ЧАЖЫЧА – чажыг чажар тос карактыг сандан (сандан үнүш) ыяштан чазап кылган эдилел. Ону колдуунда «тос-карак» дээр. Сɵɵлгү үеде чажычаны чук чок, ак сɵɵктуг ыяштар дээр хадыңдан, тал, шарландан-даа кылып турар апарган. Ужуру – 9 дээрлерге, Долаан бурганга, 9 таңдыларга чүдүп сүзүглээри.

ЧУЛА – бурган чырыы дээр. Шагаа дунезинде ол хып хонар ужурлуг.

ЫДЫКШЫЛГА – дээди сеткиишкин. Кижиге эң эргим, чоок чүүлдерни, билиишкиннерни сеткилдиң ханызындан хумагалап, сүзүглеп кɵɵрү.

ЫДЫК ОК – ɵг камгалаар, бажы как демир кестиг согун. Шагаада ооң бажын чаглааш, орун бажынга бедик черге азып каар.

ЭЭРЕН – ɵг-ɵдек камгалаар кандыг-бир амытан дүрзүлүг сүзүглелдиг эдилел.

Бистиң адрезивис:
ул. Кочетова, 34
ул. Московская, 110

#Чуковка17 #Шагаа #белеткел #библиотека